Steenrijk, maar geen cent te makken
Oudere huiseigenaren met een laag pensioen zouden dolgraag wat geld losweken uit hun afgeloste woning. Daar zijn nog weinig geschikte hypotheekproducten voor, maar er gloort hoop aan de horizon.DOOR FRANK VAN ALPHEN Aan Michelangelo wordt de uitspraak toegeschreven dat hij zichzelf zag als de bevrijder van een beeld uit een stuk marmer. Ouderen in het bezit van een grotendeels afgelost huis, zien zich geplaatst voor een vergelijkbare opgave. Ze moeten het geld dat vastzit in hun bakstenen zien te bevrijden.
Dat is net als beeldhouwen allesbehalve eenvoudig. Hoewel veel senioren behoefte hebben aan wat extra contanten zijn aantrekkelijke verzilverproducten nog schaars. Ouderen willen dat geld bijvoorbeeld gebruiken om hun woning aan te passen, zodat ze er langer kunnen blijven wonen. Anderen dromen van wat extra contanten als aanvulling op hun pensioen.
Banken en hypotheekadviseurs staan te trappelen om geld uit te lenen aan oudere woningbezitters. Het is immers een braakliggende miljardenmarkt die vanwege de vergrijzing alleen maar verder zal groeien. Anderzijds zijn financiële instellingen huiverig. Hun ergste nachtmerrie is dat ze het verwijt krijgen ouderen uit hun eigen huis te gooien, omdat die op een of andere manier de rente niet meer kunnen betalen of langer leven dan ingeschat. Producten moeten zo in elkaar zitten dat de kans op dat soort misstanden nihil is. Als het aan banken, hypotheekadviseur en gemeenten ligt, krijgen oudere huizenbezitters de komende jaren meer mogelijkheden om hun huis te gebruiken als flappentap. Zo is onlangs de zogeheten verzilverlening gelanceerd. De andere producten zijn werk in uitvoering (zie kader). Die liggen volgens de makers in de loop van het jaar in de etalage van de hypotheekadviseur. IsolatieDe verzilverlening is bedoeld voor 57-plussers met een laag inkomen die overwaarde hebben op hun eigen huis. Het is een relatief kleine lening van doorgaans tien- tot vijftigduizend euro die wordt verstrekt door de gemeente of de provincie. De woningbezitter moet het geld besteden aan woningverbetering, zoals isolatie, een nieuw dak of een traplift. De lener loopt geen risico op problemen als gevolg van wanbetaling, want hij hoeft niets te betalen. De rente wordt bijgeschreven bij de schuld die pas wordt afgelost als het huis wordt verkocht of de langstlevende is overleden. De rente op de lening is laag (1,7%) en staat voor 40 jaar vast. Daarna wordt geen rente opgeteld bij de schuld. De afsluitkosten zijn 475 euro.Vanwege deze gunstige voorwaarden en de lage rente is zowel de Vereniging Eigen Huis als de Consumentenbond positief over de verzilverlening, een initiatief van Stimuleringsfonds Volkshuisvesting. 'Deze lening maakt het mogelijk je huis aan te passen zonder dat je besteedbaar inkomen daalt', aldus de Consumentenbond.
De gemeente die de lening verstrekt, kan allerlei aanvullende voorwaarden stellen. Zo kan de gemeente bepalen welke doelen in aanmerking komen voor financiering. Ook is het mogelijk dat de gemeente besluit om geen geld uit te lenen aan huiseigenaren van wie het huis meer waard is dan bijvoorbeeld een miljoen euro.
Omdat de lener geen rente of aflossing hoeft te betalen, speelt de hoogte van het inkomen geen rol bij deze lening. Hoeveel de huizenbezitter precies mag lenen, hangt af van de waarde van het huis, de overwaarde op de hypotheek en de eigen leeftijd. Hoe ouder, hoe lager het bedrag. Wie zo'n lening afsluit, mag zijn lopende hypotheek niet meer verhogen. Het wachten is op gemeenten die de verzilverlening gaan aanbieden. Huiseigenaren in Wijdemeren zijn de eersten die op deze manier geld uit hun stenen kunnen halen. De Noord-Hollandse gemeente leent maximaal 30 duizend euro uit en heeft in totaal drie ton klaar gezet.
Volgens Liesbeth Rooijmans van het Stimuleringsfonds willen diverse gemeenten de verzilverlening ter beschikking stellen aan hun oudere inwoners. De zogeheten blijverslening, een voorloper van de verzilverlening waarbij wél wordt gekeken naar het inkomen, wordt al aangeboden door circa tachtig gemeenten.
Stille generatieDat de bevrijding van geld uit stenen moeizaam van de grond komt, ligt niet alleen aan het productaanbod. Een deel van de ouderen staat niet te springen om op hoge leeftijd bij de bank aan te kloppen voor geld. Dit blijkt uit een onderzoek dat het Stimuleringsfonds Volkshuisvesting eind vorig jaar heeft laten uitvoeren. 'De zogeheten stille generatie, die geboren is voor de oorlog, is zuinig en hecht er aan een erfenis achter te laten', zegt Rooijmans. Gemeenten richten zich met name op die stille generatie, omdat voor die groep aanpassing van de woning urgent is. De iets jongere babyboomers hebben minder problemen met geld lenen.
Blijven wonen in de vertrouwde woning is voor veel ouderen een ideaal, maar ze weten vaak niet dat ze de woning tijdig leeftijdsbestendig moeten laten maken. 'Ze stellen de aanpassing van de woning zo lang mogelijk uit. Waarschijnlijk omdat het confronterend is om na te denken over de fysieke beperkingen als gevolg van het ouder worden', aldus Rooijmans.
Volgens het Stimuleringsfonds is het probleem dat ouderen pas concrete stappen zetten als de nood aan de man is. Rooijmans: 'Als je dan in de eigen woning wilt blijven, moet er iets worden verbouwd. De kosten blijken dan vaak tegen te vallen.'
DIT IS ER AL (BIJNA) VOOR DE SENIORENHypotheekspecialist Florius en de Rabobank hebben 'opeethypotheken' voor senioren in hun assortiment. Aan beide verzilverproducten kleven volgens de Consumentenbond nadelen. Een minpunt van het Rabo OverwaardePlan is dat de lener de schuld moet aflossen zodra de kredietlimiet is bereikt. Wie dat dan niet kan betalen, moet zijn huis verkopen. Bij de verzilverhypotheek van Florius is het bedrag dat een huizenbezitter mag opnemen beperkt. Een stel van zestig mag hoogstens een kwart van de overwaarde opnemen. De Consumentenbond noemt de rente (4,2%) hoog, omdat Florius bij deze hypotheek vrijwel geen risico's loopt.
Daarnaast sleutelen diverse financiële instellingen aan verzilverproducten voor ouderen. Een manier om geld te bevrijden is door de grond onder de woning te verkopen en vervolgens maandelijks een vergoeding (canon) voor het gebruik te gaan betalen. Fintech-bedrijf DNGB, de uitvoerder van een regeling (Duokoop geheten) waarbij een starter alleen het huis koopt en de grond wordt gekocht door een institutionele belegger, laat weten dat een vergelijkbaar product gericht op ouderen later dit jaar op de markt komt. Volgens directeur Olav Koenders van DNGB is de opbrengst vrij besteedbaar. De canon is volgens hem alleen aftrekbaar als het geld wordt benut voor woningverbetering. OORSPRONGWethouder Marianne Verhage (ChristenUnie/SGP) van de gemeente Huizen vroeg zich een paar jaar geleden af hoe ouderen die geen rente kunnen opbrengen voor een lening, toch hun woning leeftijdsbestendig kunnen maken. Die vraag aan het Stimuleringsfonds Volkshuisvesting leidde tot de ontwikkeling van de zogeheten verzilverlening. Lees hier het artikel op Volkskrant.nl